Alimenty Częstochowa

 

 

„Obowiązek alimentacyjny” – co to jest i na czym polega? (usługa alimenty Częstochowa)

W świadomości ogółu społeczeństwa wyrażenie „alimenty” kojarzone jest najczęściej z określoną sumą pieniężną, płatną co miesiąc przez tego z rodziców dziecka, u którego dziecko to stale nie zamieszkuje i przeznaczoną na jego utrzymanie. Z tego też powodu, obowiązek alimentacyjny zazwyczaj utożsamiany jest z sytuacją, gdy rodzice dziecka albo nigdy nie zawarli małżeństwa, albo zostało one rozwiązane przez rozwód.

Jednakże, w prawie polskim, obowiązek alimentacyjny w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym jest definiowany zupełnie inaczej, jako „obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania”.

Przez „środki utrzymania”  rozumie się „ środki niezbędne do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, który nie jest w stanie zaspokoić ich własnymi siłami.” Bez wątpienia należy zaliczyć do nich wyżywienie, leczenie, mieszkanie, zakup odzieży oraz środków higieny osobistej. W przypadku, gdy uprawniony jest chory do niezbędnych kosztów związanych z jego utrzymaniem zaliczać się będą dodatkowo koszty wizyt lekarskich, zakupu leków oraz np. rehabilitacji.

„Środki wychowania” zasadniczo odnoszą się do przypadku, gdy uprawnionymi do alimentacji są dzieci. Ich zakres jest wyznaczany m.in. przez art. 96 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, stosownie do którego rodzice obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie (tj. odpowiednio do jego uzdolnień) do pracy dla dobra społeczeństwa).

Obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo, według następujących zasad:

- zstępnych (czyli dzieci, wnuki, prawnuki…) przed wstępnymi (rodzicami, dziadkami, pradziadkami), a wstępnych przed rodzeństwem;

- jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych – obciąża bliższych stopniem przed dalszymi (czyli np. rodziców przed dziadkami).

- krewnych w tym samym stopniu obowiązek alimentacyjny obciąża w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, obowiązek alimentacyjny może wynikać wprost z pokrewieństwa, jak również z innych więzi o charakterze osobistym, z którymi przepisy  wiążą jego istnienie (np. powinowactwo,  adopcja). Zgodnie z art. 139. obowiązek alimentacyjny nie przechodzi na spadkobierców zobowiązanego. Możliwa jest jednak sytuacja, że w związku ze śmiercią zobowiązanego do alimentacji „aktywuje się” własny obowiązek alimentacyjny jego spadkobiercy (np. w wyniku śmierci ojca, który utrzymywał swoją żonę, zobowiązanym do świadczeń alimentacyjnych będą ich dzieci). Nie jest to jednak wynik sukcesji, a skonkretyzowania przesłanek obowiązku alimentacyjnego dzieci wobec jednego z rodziców. (prawnik alimenty Częstochowa)

Oznacza to, że każdy człowiek ma swoisty obowiązek alimentacyjny wobec osób bliskich, a nawet dalszych krewnych, jednak w większości przypadków nigdy nie zostanie on „aktywowany” (np. prawnuk ma obowiązek alimentacyjny wobec pradziadka, ale obowiązek dostarczenia środków utrzymania obciąży go dopiero wówczas, gdy pomocy tej nie mogą mogli udzielić bliżsi stopniem zstępni pradziadka – a zatem jego dzieci lub wnuki).

Ponadto, aby doszło do powstania obowiązku alimentacyjnego, konieczne jest również określonych w ustawie konkretnych przesłanek (np. pozostawanie uprawnionego w niedostatku lub brak możliwości samodzielnego utrzymania się w przypadku obowiązku alimentacyjnego rodziców wobec dzieci).

Nie należy abstrahować od znaczenia etycznego alimentacji. Dał temu wyraz Sąd Najwyższy w uchwale z 24 lutego 2011 roku, III CZP 134/10, stwierdzając, iż: „obowiązek alimentacyjny obok realizacji celu ekonomicznego, jakim jest zapewnienie uprawnionemu niezbędnych środków materialnych pozwalających zaspokoić jego potrzeby, służy kształtowaniu właściwych, z punktu widzenia powszechnie akceptowanych w społeczeństwie wzorców, zasad postępowania w rodzinie, wpływa na umocnienie łączących rodzinę więzi i kształtuje wzajemne relacje między jej członkami”.

Przepisy o obowiązku alimentacyjnym mają charakter bezwzględnie obowiązujący; obowiązek ten jest niezależny od stron,  powstaje z mocy samego prawa (łac. ipso iure).  Stosownie do dominującego w  doktrynie poglądu,  „orzeczenie sądu zobowiązujące do świadczenia alimentacyjnego nie kreuje obowiązku, a jedynie je konkretyzuje”. A zatem, obowiązek ten istniał już wcześniej, a orzeczenie sądu określiło tylko jego zakres i sposób wykonania.

 

Obowiązek alimentacyjny między małżonkami (usługa alimenty Częstochowa)

Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, że również w trakcie trwania małżeństwa istnieje pomiędzy małżonkami obowiązek alimentacyjny.  Wynika on bezpośrednio z przepisów prawa.

Stosownie do przepisów Konstytucji oraz innych ustaw, małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Stosownie do art. 23 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, są obowiązani do wspólnego pożycia, wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli.

Zgodnie z art. 27 cyt. ustawy, małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny.

W sytuacji rozwiązania małżeństwa przez rozwód lub unieważnienie małżeństwa lub po orzeczeniu separacji, stosownie do art. 130 k.r.o., obowiązek jednego małżonka do dostarczania środków utrzymania drugiemu małżonkowi wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych tego małżonka.

 

Sytuacja małżonka, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia (np. rozwód bez orzekania o winie lub z winy obu stron):

Stosownie do treści art. 60. § 1. k.r.o., małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego, jeśli znajduje się w niedostatku.

Zgodnie z poglądem, przyjętym w orzecznictwie sądowym, określenie "możliwości zarobkowe i majątkowe" należy rozumieć nie tylko jako zarobki i dochody rzeczywiście uzyskiwane z majątku, lecz też zarobki i dochody, które osoba zobowiązana mogłaby i powinna uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności i przestrzeganiu zasad prawidłowej gospodarki oraz stosownie do swoich sił umysłowych i fizycznych (tak m.in. uchwała pełnego składu Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 r. w sprawie wytycznych w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej w sprawach o alimenty).

A zatem, możliwości zarobkowe zobowiązanego nie zawsze będą utożsamiane z faktycznie osiąganymi zarobkami. W pewnych uzasadnionych przypadkach mogą obejmować także wysokość zarobków, które zobowiązany mógłby uzyskać, lecz nie osiąga ich z przyczyn nie zasługujących na usprawiedliwienie (w szczególności zobowiązany nie wykonuje wyuczonego i dobrze płatnego zawodu, pracuje dorywczo lub w niepełnym wymiarze godzin.

Jako podstawę oceny możliwości zarobkowych pracownika przyjmuje się:

-jego stałe wynagrodzenie ( w tym wynagrodzenie zasadnicze, premie i dodatki)

-świadczenia w naturze stanowiące uzupełnienie wynagrodzenia (tzw. deputaty)

-świadczenia i wypłaty przypadające pracownikowi lub członkom jego rodziny z różnych tytułów w związku z zatrudnieniem (np. nagrody, świadczenia z funduszu socjalnego, wynagrodzenia za projekty wynalazcze).

Dość częstą przyczyną pozostawania w niedostatku jest konieczność zajęcia się wychowaniem dzieci i pracą w gospodarstwie domowym, w związku z czym małżonek nie jest w stanie podjąć pracy zarobkowej lub nie ma możliwości uzyskania kwalifikacji zawodowych niezbędnych do wykonywania określonej działalności zarobkowej, która byłaby odpowiednia ze względu na wykształcenie, doświadczenie, stan zdrowia itp. Jeżeli możliwości zarobkowe i majątkowe danej osoby wystarczają na pokrycie tylko części jej usprawiedliwionych potrzeb, zakres obowiązku alimentacyjnego ulegnie odpowiedniemu ograniczeniu. Obowiązek alimentacyjny wobec małżonka, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia (a zatem w przypadku, gdy sąd orzeka o rozwodzie bez orzekania o winie stron) wygasa z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, lub jeżeli uprawniony do świadczeń zawarł kolejny związek małżeński.

 

Sytuacja małżonka niewinnego:

Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Przy ocenie, czy nastąpiło istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego (art. 60 § 2 k.r.o.), należy brać pod uwagę warunki materialne tego małżonka, jakie miałby, gdyby drugi z małżonków spełniał należycie swoje obowiązki i gdyby małżonkowie kontynuowali pożycie (tak m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1986 r. o sygn. akt. III CZP 91/86)

W przypadku, gdy małżonek był winny rozkładu małżeństwa (także w przypadku orzeczenia rozwodu z winy obu stron), obowiązek alimentacyjny trwa do momentu zawarcia nowego związku małżeńskiego.

 

Sytuacja małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia

Małżonkowi, który został uznany za wyłącznie winnego rozkładu małżeństwa roszczenie o alimenty nie przysługuje, choćby pozostawał w niedostatku.

Natomiast, jak była już mowa, na żądanie małżonka niewinnego sąd może orzec, małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, jeżeli rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego (nawet gdyby nie znajdował się on w niedostatku). Obowiązek alimentacyjny trwa do momentu zawarcia nowego związku małżeńskiego.

 

Alimenty wobec dzieci (usługa prawna alimenty Częstochowa)

Szczególnym przypadkiem obowiązku alimentacyjnego jest obowiązek rodziców wobec dzieci. Stosownie do art.133 § 1, są oni obowiązani do spełniania świadczeń alimentacyjnych wobec dziecka, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody, pochodzące z majątku dziecka, są wystarczające, aby pokryć koszty jego utrzymania i wychowania. Jest to jedyna sytuacja, w której nie jest konieczne wykazywanie przesłanki pozostawania w niedostatku.

Ponadto, obowiązek alimentacyjny wobec dzieci jest niezależny od władzy rodzicielskiej. Sąd w wyroku rozwodowym orzeka osobno o władzy rodzicielskiej, a osobno o alimentach. Istniejące w świadomości społeczeństwa przekonanie, iż pozbawienie władzy rodzicielskiej oznacza automatyczne zwolnienie rodzica od obowiązku alimentacyjnego w stosunku do dziecka jest zatem mylne.

Ponadto, na podstawie art. 144 (1) zd. 2 k.r.o., możliwość uchylenia się od świadczenia alimentacyjnego w sytuacji, gdy żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego nie dotyczy wykonania obowiązku alimentacyjnego przez rodzica względem jego małoletniego dziecka. Jest to jedyny wyjątek od zasady. A zatem, nawet w  razie rażąco niewłaściwego postępowania osoby uprawnionej do alimentów, budzącego powszechną dezaprobatę, oddalenie powództwa o alimenty nie jest w takim przypadku dopuszczalne.

W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że przez „usprawiedliwione potrzeby uprawnionego” należy rozumieć potrzeby, których zaspokojenie zapewni mu (odpowiedni do jego wieku i uzdolnień) prawidłowy rozwój fizyczny i duchowy. „Możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego” oznaczają nie jego faktyczne dochody, ale zarobki i dochody, które mógłby uzyskać, gdyby w pełni wykorzystał swoje zdolności, wykształcenie i siły fizyczne. Uznaje się powszechnie, iż  dzieci mają prawo do równej z rodzicami stopy życiowej niezależnie od tego, czy żyją z nimi wspólnie, czy też oddzielnie. Poziom stopy życiowej rodziny określają możliwości zarobkowe i majątkowe obojga małżonków.

Stosownie do treści uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego z 9 czerwca 1976 r. (III CZP 46/75, OSNCP 1976, nr 9, poz. 184) , „konsekwencją obowiązywania zasady równej stopy życiowej jest to, że rodzice w żadnym razie nie mogą uchylić się od obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie może utrzymać się samodzielnie, tylko na tej podstawie, że wykonywanie obowiązku alimentacyjnego stanowiłoby dla nich nadmierny ciężar.” Ponadto,  „rodzice muszą […]  podzielić się z dzieckiem nawet najmniejszymi dochodami”. Podobnie w uchwale pełnego składu Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1987 r. (III CZP 91/86, OSNCP 1988, nr 4, poz. 42), Sąd wskazał, że „w szczególnych przypadkach, gdy sytuacja dziecka tego wymaga, rodzice mają obowiązek nie tylko dzielenia się choćby najszczuplejszymi swymi dochodami, lecz także wyzbywania się posiadanego majątku bądź jego niektórych składników, aby w ten sposób podołać ciążącemu na nich obowiązkowi alimentacyjnemu, np. dla ratowania zdrowia dziecka. Nie można od nich jednak wymagać zbycia przedmiotów majątkowych przynoszących dochód i stanowiących źródło utrzymania rodziny.”
Jednakże, w każdym przypadku zachodzi konieczność całościowego rozważenia zgromadzonego materiału dowodowego i „zachowania rozsądnej równowagi” pomiędzy interesami dziecka a zaspokojeniem uzasadnionych potrzeb zobowiązanego. W wyżej wymienionej uchwale Sądu Najwyższego uznano, iż „uwzględnienie roszczenia dziecka nie może doprowadzić do niedostatku rodziców”. W wyroku  SN z 8 sierpnia 1980 r., o sygn.  III CRN 144/80, OSNCP 1981, nr 1, poz. 20) wskazano, że niedopuszczalne jest doprowadzenie do takiego rozstrzygnięcia sprawy, „w rezultacie którego pozwany zostanie pozbawiony najniezbędniejszych środków utrzymania i możliwości najskromniejszej egzystencji”

Stosownie do art. 134 § 2 k.r.o.,  wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie albo wobec osoby niepełnosprawnej może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego; w takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego.

Należy zauważyć, że alimenty należą się również dzieciom pełnoletnim, o ile nie są w stanie samodzielnie się utrzymać (np. w trakcie studiów).

Jednak nie jest to już obowiązek o charakterze bezwzględnym. Zgodnie z art. 133 § 3, rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, w dwóch przypadkach;  jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

 

Za jaki okres można dochodzić alimentów?

Po pierwsze, bardzo istotne jest zwrócenie uwagi na fakt, iż samo prawo do alimentów nie ulega przedawnieniu. Można zatem żądać, aby osoba zobowiązana do alimentacji wykonała swój obowiązek, dopóki istnieją więzi prawne (pokrewieństwa, powinowactwa, przysposobienia), a zarazem zachodzą przesłanki konkretyzacji obowiązku alimentacyjnego (np. dziecko nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie, krewny znajduje się w niedostatku).

Natomiast, przedawnieniu podlegają roszczenia o świadczenia alimentacyjne (czyli o zapłatę określonej sumy pieniężnej w danym miesiącu) , które wynikają z prawa do alimentów.

Stosownie do art. 137. § 1. k.r.o., roszczenia o świadczenia alimentacyjne przedawniają się z upływem lat trzech. Oznacza to, że, jeśli alimenty nie były płacone, można dochodzić ich zapłaty za okres ostatnich trzech lat (w przypadku, gdy zostało wydane orzeczenie sądowe lub strony zawarły ugodę sądową).  

Momentem, w którym rozpoczyna się bieg przedawnienia, jest dzień, w którym roszczenie stało się wymagalne (a zatem, od kiedy spełniły się przesłanki alimentacji, w związku z czym można się było domagać spełnienia przez osobę zobowiązaną świadczenia). Świadczenia te mają charakter okresowy, co oznacza, iż są one płatne w określonych odstępach czasowych (najczęściej co miesiąc). Każde roszczenie zatem przedawni się w innym terminie. W związku z tym, zasadniczo można żądać ich zapłaty za trzy lata „wstecz”.

Ponadto, przedawnienie w stosunku do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciw rodzicom, nie rozpoczyna biegu, a rozpoczęte ulega zawieszeniu, przez cały czas trwania władzy rodzicielskiej.

Jak podkreślono w uchwale Sądu Najwyższego 7 sędziów (zasada prawna z dnia 25 listopada 1968 r., sygn. akt III CZP 65/68) „przepis art. 121 pkt 1 k.c., w myśl którego w czasie trwania władzy rodzicielskiej bieg przedawnienia co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom, nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, ma zastosowanie także do roszczeń alimentacyjnych. Przedawnienie co do wymienionych roszczeń biegnie nie tylko wtedy, gdy władza rodzicielska nie przysługuje obojgu rodzicom, lecz także wówczas, gdy władza ta nie przysługuje tylko temu z nich, od którego dziecko dochodzi alimentów”.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 1977 r., sygn. akt III CRN 115/77: „wyrażona w art. 121 kc zasada, że bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu co do roszczeń, przysługujących dzieciom przeciwko rodzicom, przez czas trwania władzy rodzicielskiej, dotyczy wszelkich roszczeń majątkowych, a więc także roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądowym”.

Ponadto, przedawnienie może zostać przerwane (po przerwaniu biegnie na nowo), poprzez:

• każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;
• uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje;
• wszczęcie mediacji.

 

Jakie świadczenia nie wpływają na świadczenia alimentacyjne?

Stosownie do art. 135 § 3 k.r.o. na zakres świadczeń alimentacyjnych nie wpływają:

 1) świadczenia z pomocy społecznej lub funduszu alimentacyjnego, o którym mowa w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, podlegające zwrotowi przez zobowiązanego do alimentacji;

2) świadczenia, wydatki i inne środki finansowe związane z umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;

 3) świadczenie wychowawcze, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2018 r. poz. 2134, z późn. zm.3) );

 4) świadczenia rodzinne, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 2220, z późn. zm.4) );

5) rodzicielskie świadczenie uzupełniające, o którym mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym (Dz. U. poz. 303).

 

Zabezpieczenie roszczenia alimentacyjnego

Bardzo częstym przypadkiem podczas  toczącej się sprawy rozwodowej jest złożenie wniosku o zabezpieczenie roszczenia poprzez zobowiązanie do łożenia określonej kwoty pieniężnej na utrzymanie dzieci lub małżonka. Wniosek taki można złożyć jednocześnie z powództwem o rozwód (w jednym piśmie).

Zgodnie z poglądem, wyrażanym w orzecznictwie, „w długotrwałym procesie alimentacyjnym uzasadnione jest obejmowanie kwotą zabezpieczenia pełnych środków utrzymania osoby uprawnionej, gdyż niweluje się wówczas zjawisko narastania zaległości egzekucyjnych, a dostosowujący się do zarządzeń tymczasowych pozwany ma przewidywalną sytuację procesową." (tak m.in. yrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 grudnia 1995 r., ACr 850/95).

We wniosku o udzielenie zabezpieczenia nie ma konieczności wykazywania, że jego brak uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Należy wskazać wysokość świadczenia oraz sposób jego spełnienia, np. (wnoszę o zabezpieczenie roszczenia poprzez zobowiązanie do łożenia kwoty pieniężnej w wysokości… na utrzymanie małoletniego…, płatnej na rachunek bankowy powódki..., z góry do 10-go dnia każdego miesiąca”) oraz uprawdopodobnić istnienie roszczenia. Wniosek można złożyć na piśmie albo ustnie do protokołu (sądem właściwym do udzielenia zabezpieczenia jest sąd, do którego należy rozpoznanie sprawy w danej instancji).

Stosownie do art. 753. § 1., w sprawach o alimenty zabezpieczenie może polegać na zobowiązaniu obowiązanego do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo określonej sumy pieniężnej.

Sąd w kwestii udzielenia zabezpieczenia orzeka w formie postanowienia, którego odpis z urzędu doręczany jest stronom. Postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia sąd z urzędu nadaje klauzulę wykonalności.

Zgodnie z art. 445. § 1. k.r.o., w czasie trwania procesu o rozwód lub o separację nie może być wszczęta odrębna sprawa o zaspokojenie potrzeb rodziny i o alimenty pomiędzy małżonkami albo pomiędzy nimi a ich wspólnymi małoletnimi dziećmi co do świadczeń za okres od wytoczenia powództwa o rozwód lub o separację. Pozew lub wniosek o zabezpieczenie w takiej sprawie sąd przekaże sądowi, w którym toczy się sprawa o rozwód lub o separację, w celu rozstrzygnięcia według przepisów o postępowaniu zabezpieczającym.

 

Inne przypadki świadczeń alimentacyjnych

 

Pasierb/ojczym

Przepisy dotyczące „wspólnych dzieci małżonków” odnoszą się zarówno do dzieci naturalnych, jak i adoptowanych (in. przysposobionych). Możliwe jest jednak, przy zajściu określonych przesłanek, możliwe jest domaganie się świadczeń alimentacyjnych w stosunku między ojczymem (macochą) a pasierbem (pasierbicą).

Stosownie do art. 144. § 1 k.r.o., dziecko może żądać świadczeń alimentacyjnych od męża swojej matki, niebędącego jego ojcem, jeżeli odpowiada to zasadom współżycia społecznego. Takie samo uprawnienie przysługuje dziecku w stosunku do żony swego ojca, niebędącej jego matką.

Natomiast § 2 wyżej wymienionego artykułu stanowi, iż: „mąż matki dziecka, niebędący jego ojcem, może żądać od dziecka świadczeń alimentacyjnych, jeżeli przyczyniał się do wychowania i utrzymania dziecka, a żądanie jego odpowiada zasadom współżycia społecznego. Takie samo uprawnienie przysługuje żonie ojca dziecka, niebędącej matką dziecka.”

Należy zauważyć, że jest to regulacja zgoła odmienna aniżeli obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci i nie może go wyprzedzać. A zatem, pasierb może domagać się od ojczyma/macochy alimentów, jeśli znajduje się w niedostatku (nie natomiast, jeśli „nie może utrzymać się samodzielnie”), jeśli żądanie alimentów będzie zgodne z zasadami współżycia społecznego (najczęściej przesłanka ta zostanie spełniona, jeśli dziecko zostało przyjęte do domu i traktowane przez męża matki/żonę ojca jak członek rodziny). W orzecznictwie przyjmuje się, że roszczenie takie nie jest możliwe w sytuacji, gdy małżeństwo ojca/matki zostało rozwiązane przez rozwód (w art. 144 § 1 k.r.o.  mowa jest o „mężu matki/żonie ojca”, nie o „byłej żonie”).

 

Utrzymanie matki w okresie ciąży

Wiadomym jest, że okres ciąży i porodu to dla każdej kobiety trudny czas, zarówno w aspekcie emocjonalnym, jak i finansowym. Zgodnie z art. 141. § 1. k.r.o., kobieta może żądać od ojca dziecka,  niebędącego jej mężem, pokrycia części wydatków związanych z ciążą i porodem oraz kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie porodu.  Rozmiar wydatków ma „odpowiadać okolicznościom” sprawy.  Z ważnych powodów  można żądać, aby ojciec dziecka brał udział w kosztach utrzymania matki przez czas dłuższy niż trzy miesiące. Jeśli kobieta wskutek ciąży lub porodu poniosła inne, konieczne wydatki lub szczególne straty, może żądać, aby ojciec dziecka pokrył ich część (również w sytuacji, gdy dziecko urodziło się nieżywe).  Zgodnie z art. 142, można żądać, aby mężczyzna jeszcze przed porodem wyłożył odpowiednią sumę pieniężną, potrzebną na koszty utrzymania matki i dziecka w okresie pierwszych trzech miesięcy po porodzie.

Za „uzasadnione” wydatki związane z ciążą i porodem można uznać m.in.:

1. 1. w stosunku do matki: zakup ubrań ciążowych, wizyt i badań lekarskich, leków i witamin, ew. leczenia;
2. 2. w stosunku do dziecka: ubrania i akcesoria (typu smoczek, śliniak, butelki itp.), koszty wyżywienia (np. mleko modyfikowane) wózek, środki higieniczne, meble do pokoju (np. łóżeczko, przewijak), fotelik samochodowy, zabawki, wannę, materac do kąpieli itp.

Natomiast nie uwzględnia się najczęściej "strat" wynikających z pobierania 80% wynagrodzenia z uwagi na decyzję o rocznym urlopie rodzicielskim. „Wskazana sytuacja jest konsekwencją wyboru, dokonanego przez powódkę i nie sposób jest uznać, że stanowi to jej "szczególną stratę majątkową ", skoro ustawodawca przewidział taką wysokość świadczenia.” ( tak m.in. Wyrok Sądu Rejonowego w Elblągu z dnia 28 grudnia 2018 r. o sygn. III RC 801/17).

Jeśli ojcostwo mężczyzny nie zostało ustalone, roszczeń majątkowych związanych z ojcostwem można dochodzić tylko jednocześnie z dochodzeniem ustalenia ojcostwa (z wyjątkiem roszczeń matki, gdy dziecko urodziło się martwe).

Roszczenia matki przedawniają się z upływem lat trzech od dnia porodu.